“Nezavisne, suverene i slobodarske zemlje” koje povezuje istinsko prijateljstvo. Tako su odnose Srbije i Kube opisali predsjednici dvije zemlje Aleksandar Vučić i Migel Dijaz-Kanel (Miguel Diaz-Canel) tokom susreta u Beogradu 21. juna. Vučić i Kanel najavili su unapređenje saradnje u svim oblastima i zahvalili jedan drugom na podršci na međunarodnom planu.
Havana ne priznaje nezavisnost Kosova, dok Beograd podržava ukidanje američkih sankcija Kubi. U zajedničkom obraćanju Vučić i Kanel se, međutim, nisu osvrnuli na nedavnu odluku Beograda da uvede vize za državljane Kube. Nije bilo riječi ni o Kubancima koji posljednjih godina dolaze u Srbiju zbog sve teže ekonomske krize i političke represije u ovoj ostrvskoj zemlji na Karibima kojom više od šezdeset godina vlada Komunistička partija.
“Napustio sam Kubu jer mi je prijetilo hapšenje zbog aktivizma i učešća na demonstracijama protiv vlasti”, kaže za Radio Slobodna Evropa (RSE) Fernando Almejda Rodrigez (Almeyda Rodríguez).
Ovaj advokat za ljudska prava stigao je u Srbiju 2022. i nakon godinu dana dobio azil kao politički disident. Kuba se, prema ocjenama međunarodnih organizacija za ljudska prava, suočava sa najvećim egzodusom stanovništva od Kubanske revolucije pedesetih godina. Iz Ministarstva unutrašnjih poslova nisu odgovorili na pitanja RSE o njihovom broju u Srbiji, niti koliko ih je posljednjih godina prošlo kroz zemlju.
Prema procijenama nevladinog Beogradskog centra za ljudska prava (BCLJP), riječ je o više hiljada ljudi. Oni koji su odlučili da ostanu, na različite načine su pokušavali da regulišu svoj boravak. Od januara 2022. do kraja maja ove godine, 48 državljana Kube je podnelo zahtjev za azil u Srbiji. Azil, odnosno neki oblik međunarodne zaštite, dobilo je njih šest, podaci su BCLJP-a.
Vize za Kubu Beograd je uveo u aprilu 2023. na zahtjev Evropske unije da Srbija, kao zemlja kandidat za članstvo, uskladi spoljnu politiku sa politikom Unije.
“Razumijem da Kubanci iz Srbije odlaze u druge zemlje i da države moraju da regulišu ulaske na svojim granicama, ali to je veoma okrutno zato što nam je jedini način da preživimo da odlazimo i tražimo zaštitu”, kaže Fernando Almejda Rodrigez.
Od čega ljudi bježe sa Kube?
Konstantan rast cijena, redovi za kupovinu osnovnih namirnica i lijekova i nestašice struje svakodnevica su većine Kubanaca. Ova ostrvska država na Karibima suočava se sa jednom od najtežih ekonomskih kriza u posljednjih nekoliko decenija.
“Jedini koji na Kubi mogu normalno da žive su turisti iz inostranstva ili oni koji su direktno povezani sa vladajućom partijom”, navodi Fernando Rodrigez.
Vlasti koje predvodi predsednik Migel Dijaz-Kanel za krizu krive pandemiju korona virusa koja je urušila ključnu turističku industriju zemlje, te američki embargo sa naglaskom na sankcije uvedene za vreme bivšeg predsjednika SAD Donalda Trampa.
Aktuelni predsjednik Joe Biden ublažio je neke od tih sankcija, poput dozvole stanovnicima SAD da šalju više novca rodbini na Kubi. Ipak, još se čeka na ispunjenje njegovih predizbornih obećanja da će ukinuti i druga ograničenja, zbog čega američke sankcije i dalje ozbiljno pritiskaju kubansku ekonomiju.
Zašto Kubanci dolaze u Srbiju?
Kubanci su se odlučivali i za države za koje im nisu bile potrebne vize – Nikaragvu, Rusiju i Srbiju. Frenando Rodrigez došao je 2022. u Beograd jer je vjerovao da bi ga vlasti u Rusiji tretirale slično kao kod kuće, dok je odlazak u Nikaragvu bio preskup. Našao je posao u struci i kaže da ne planira da se vraća na Kubu. Rodrigez dodaje da u Srbiji danas postoji “značajna kubanska zajednica”.
“Ipak, statistički posmatrano, broj Kubanaca nije značajno visok u poređenju sa državljanima drugih zemalja koji borave u Srbiji po osnovu podnijetog zahtjeva za azil”, kaže za RSE Ana Trifunović iz Beogradskog centra za ljudska prava.
Uvođenje viza će, prema ocjenama organizacija za ljudska prava, umnogome otežati poziciju onih koji traže zaštitu. Srbija je bezvizni režim sa Kubom koji datira od 1965. godine ukinula 14. aprila 2023. na poziv Brisela da uskladi viznu politiku sa EU. Pored Kube, od početka 2023. bezvizni režim je, iz istog razloga, ukinut i za Boliviju, Indiju, Gvineju Bisao, Tunis i Burundi.
“Srbija je u odnosu na navedene države ukinula bezvizni režim, prvenstveno zbog pritiska evropskih zvaničnika i upućenih kritika, imajući u vidu zabilježen porast migranata na tlu Evropske unije i povećan broj podnjetih zahtjeva za azil”, rekla je Trifunović.
Evropska komesarka Ilva Johanson nije isključivala mogućnost da bi Srbija u suprotnom mogla da snosi posljedice u vidu suspenzije bezviznog režima sa EU. Zbog svega toga, Ana Trifunović ocenjuje da je odluka o vizama za državljane Kube bila očekivana.
“Iako je istovremeno i iznenađujuća ukoliko se uzme u obzir prijateljski odnos koje su ove dve zemlje njegovale godinama”, dodaje ona.
(Radio Slobodna Evropa)