Gatački kajmak iz mješine koji se pravi po jedinstvenoj recepturi i tradicionalno je jelo istočne Hercegovine zvanično je dobio zaštitu oznake porijekla, što je vrhunac zaštite jednog proizvoda. Udruženje proizvođača gatačkog kajmaka završilo je postupak registracije u Agenciji za bezbjednost hrane BiH i time ostvarilo zacrtani cilj od prije tri godine, kada je udruženje formirano, a to je da se zaštiti ovaj proizvod.
Gatački kajmak iz mješine prvi je zaštićeni proizvod ovoga kraja i na njegovom brendiranju već tri godine vrijedno rade članice Udruženja proizvođača gatačkog kajmaka.
Udruženje je osnovano prije tri godine i okuplja 26 članica, uglavnom žena sa sela, koje se bave proizvodnjom mlijeka, kajmaka i mliječnih proizvoda. Način pravljenja kajmaka je jedinstven. Mlijeko se prokuhava, zatim ostavlja da stoji od 24 do 48 sati da bi se na površini uhvatio kajmak.
MILENIJA SUŠIĆ, proizvođač
“Onda se ovaj kajmak skida, slaže se u kace, svaki sloj se redom soli i to stoji na odležavanju otprilike 20 do 25 dana da bi išlo u mješinu. Prostorija za proizvodnju sira i kajmaka mora biti samo za to namijenjena i najbitnije je da je prozračna, da je vazduh čist, da ima strujanje zraka jer mlijeko to traži.”
Oznaka porijekla svojevrsni je poticaj ekonomskom osnaživanju žena ovog kraja jer će cijena ovog jela sad biti još veća. Kupuju ga uglavnom pojedinci i vlasnici hercegovačkih restorana, a potražnja je velika.
MILENIJA SUŠIĆ, proizvođač
“Ja sve što imam sada nakupljeno sve mi je naručeno.”
Put do dobijanja oznake porijekla bio je dug i mukotrpan, kažu nam u Udruženju. Tokom tri godine realizirano je desetak projekata, koji su doprinijeli jačanju kapaciteta Udruženja. Sve je finalizirano prije nekoliko dana kada su i zvanično završili registraciju proizvoda u Agenciji za sigurnost hrane Bosne i Hercegovine.
DRAGANA MILOVIĆ, predsjednica Udruženja proizvođača gatačkog kajmaka
“Da je sve pšto se dešava, čitav proces proizvodnje se dešava na tom području koje je zaštićeno, od toga gdje su goveda od kojih se dobija mijeko za proizvodnju kajmaka, hrana mora biti odavde, ne može se recimo kupit mlijeko u susjednoj opštini pa proizvesti ovdje. Znači, sav proces proizvodnje mora bit baš sa ovog područja.”
Na krajnji proizvod utiče mnogo faktora, prvenstveno autohtono gatačko goveče i njegova specifična ishrana, kao i samo podneblje, odnosno klima i nadmorska visina opštine, ali i čuvanje u takozvanim ovčijim mješinama.
LJILJA POPOVIĆ, direktorica Poljoprivredne zadruge Gacko
“Kad se zatvori mješina najmanje mjesec dana on stoji, a nekad može i više i može se čuvat najmanje i godinu dana u toj mješini da ne promijeni se i da bude isto tako kvalitetan. A mješina mu daje tu posebnu aromu.”
Na putu ka dobijanju oznake porijekla, Udruženje je dobilo punu podršku lokalne zajednice, odnosno Opštine Gacko. Naredni korak je, ističu iz Opštine Gacko, vratiti u uzgoj autohtono gatačko goveče.
OGNJEN MILINKOVIĆ, načelnik Opštine Gacko
“Radi se sad jedan projekat na genotipizaciji, da pronalazimo te primjerke Gatačkog govečeta da se umnožava i da radimo na tome i ako baš i to budemo povezali, a povezat ćemo sa kajmakom, to će onda biti baš posebno.”
Podršku zaštiti autohtonog gatačkog kajmaka putem mnogobrojnih projekata pružila je i Evropska unija, posebno programom ReLoaD2 u nabavci savremene opreme za proizvodnju i skladištenje kajmaka.