SAD pažljivo prate situaciju sa uhapšenim kosovskim policajcima u Srbiji i prikupljaju sve činjenice, ali za sada je jasno da policajci nisu imali namjeru da se nađu u Srbiji, kazao je na online brifingu za novinare zamjenik pomoćnika američkog državnog sekretara Gabriel Escobar.
Ponovio je da SAD traže bezuslovno oslobađanje trojice policajaca, kojima je u Srbiji određen pritvor, ali nije odgovorio na pitanje da li ima povratnu informaciju na taj zahtjev iz Beograda.
“Uzdržavamo se od izdavanja saopštenja dok ne prikupimo sve činjenice. Ali, u ovom trenutku su moguća dva scenarija: da su oteti sa teritorije Kosova i odvedeni u Srbiji, ili da su prešli granicu i našli se na teritoriji Srbije. U svakom slučaju, veoma je jasno da ovi policajci nisu imali namjeru da budu u Srbiji. I treba da budu oslobođeni. Pozivamo sve strane da rade sa međunarodnim predstavnicima na Kosovu kako bi se utvrdile činjenice”, kaže američki diplomata koji je i specijalni predstavnik SAD za Zapadni Balkan.
Trojica pripadnika kosovske policije uhapšena su u srijedu na teritoriji Srbije – kako tvrdi Beograd, dok Priština ističe da su oteti sa teritorije Kosova. Kao odgovor na hapšenje, vlada Kosova je zabranila ulazak kamionima sa srpskom robom na Kosovo. Eskobar je pozvao da se ta zabrana ukine.
“EU smatra da blokada kretanja robe i ljudi nije u evropskom duhu, i da nema zakonskog osnova za to. SAD podržavaju tu poziciju i vjerujemo da je to dodatna eskalacija na već postojeću eskalaciju”.
Odgovarajući na pitanje o mogućim posljedicama za Srbiju i Kosovo ako odbiju da sarađuju na smanjenju tenzija, Escobar je napomenuo da predstavnici SAD nisu govorili o sankcijama, ali da jesu o posljedicama.
“Oni koji žele da budu naši parnteri, radiće blisko sa Evropljanima i Amerikancima na prijedlozima koje smo iznijeli, na kojima insistiramo. Jer ovo je regionalno pitanje, i jedna zemlja ili jedan lider ne mogu da utiču na kurs regionalne i evropske stabilnosti. Dakle, oni koji odbiju partnerstvo, vidjeće posljedice”.
SAD i EU su ranije iznijele prijedloge za deeskalaciju, održavanje novih izbora na sjeveru Kosova uz učešće Srba i povratak dijalogu o normalizaciji. Od Prištine traže i da povuče snage specijalne policije iz opštinskih zgrada u većinski srpskih opština na sjeveru Kosova, kao i da se novoizabrani predsjednici tih opština iz kosovskih stranaka Samoopredjeljenje i DPK, izmjeste na alternativne lokacije. Od Srbije je traženo da snizi stepen borbene gotovosti vojske, što je Beograd ispunio, a zvaničnici SAD pozdravili.
Specijalni predstavnik za Zapadni Balkan je ponovio da je formiranje Zajednice srpskih opština (ZSO) pravna obaveza koju Kosovo treba da ispuni.
“Rekao bih da kosovski premijer muti vodu time što kaže da Kosovo odbija pravnu obavezu, jer samim tim odbija i evropski put. Jer to je obaveza između Kosova i Srbije, ali i obaveza između Kosova i EU. Ne tražimo od Kosova da uradi nešto na šta već nije pristalo, i želimo da pomognemo da se to realizuje u skladu sa evropskim standardima”.
Escobar kaže da je “mnogo toga što se dešavalo od novembra 2022. naovamo rezultat unilateralnih akcija Vlade Kosova, koje sprovodi bez koordinacije sa saveznicima”, ali je negirao konstataciju da SAD više rade da pomognu Srbiji nego Kosovu.
“Sve što smo uradili u proteklih 90 dana je išlo u korist podrške Kosovu. Srbija nije željela da zahtjev za članstvo Kosova u Savjetu Evrope ide dalje, mi smo to podržali. Srbija je željela da Kosovo otkaže lokalne izbore, mi smo ih podržali. Srbija je željela da proglasimo izbore nelegitimnim zbog niske izlaznosti, nismo to uradili. Nismo uradili ono što je Srbija željela, ni u jednom slučaju u proteklih 90 dana nismo uradili ništa što nije išlo u korist Kosova”.
Na obje strane postoje elementi koji se “hrane” krizom, kazao je zvaničnik State Departmenta.
“Rekao sam više puta da se premijer Kosova i njegova partija više definišu u odnosu na Srbiju, nego u odnosu na evropske vrijednosti, i ohrabrio sam ih da obrate pažnju na to kako se slažu sa Evropom, a ne kako joj se protive, kako bi brže napredovali ka stabilnoj budućnosti. Također, postoje elementi u srpskoj politici koji žele da nastave sa nacionalističkom retorikom prema Kosovu, i to veoma šteti ne samo Srbiji, već i cijelom regionu”, rekao je Escobar.
Prema njegovom mišljenju, Rusija ne igra ulogu u trenutnoj krizi između Srbije i Kosova, ali od nje svakako ima koristi. Zamjenik pomoćnika državnog sektretara SAD kaže da je, bez obzira na eskalacije, optimista da se dogovor između Srbije i Kosova može postići i da se može implementirati sporazum iz Ohrida postignut u martu ove godine.