Institucije u RS dobile su zahtjev da pripreme informaciju i popune upitnik o mogućnostima zaobilaženja evropskih sankcija za potrebe ruskih investitora, izvozu robe alternativnim rutama, plaćanju u kriptovalutama i dostupnosti banaka van EU platnog prometa, ekskluzivno saznaje portal CAPITAL.
Prema dokumentu u koji je CAPITAL imao uvid, a koji je stigao sa službene email adrese iz Agencije za informaciono komunikacione tehnologije RS, radi se u upitniku “za mapiranje resursa i procjenu potreba saradnje sa Nižnjenovgorodskom oblasti u Ruskoj Federaciji u oblasti informaciono komunikacionih tehnologija“.
Dakle, radi se o zahtjevu ruskih privrednika u oblasti informaciono komunikacionih tehnologija koji žele da izbjegnu evropske sankcije i preko RS, odnosno BiH, plasiraju svoje proizvode na druga tržišta, koristeći alternativne rute, zaobiđu carine, uplate preko domaćih banaka, uz korištenje domaćih privrednih kapaciteta, zatim kriptovaluta i drugih “opcija” koje bi mogle da zaobiđu EU kontrole i sankcije.
Postoje li “ne-EU finansijski kanali” i carine
Već na početku upitnika, traži se definisanje mehanizama zaobilaženja sankcija, odnosno postavlja pitanje kakve pravne strukture nudi RS za registraciju ruskih IKT kompanija, te da li postoje posredničke rute za izvoz u Evropsku uniju, na primjer, preko Srbije i Turske.
Ruske investitore iz ove oblasti otvoreno zanima i da li RS garantuje pravnu zaštitu od sekundarnih sankcija EU i da li između Rusije i BiH ili RS postoje potpisani ugovori o zaštiti investicija. Među problematičnijim pitanjima navodi se i ono da li su dostupni “ne-EU finansijski kanali, poput kineskih i arapskih banaka“, kao i da li Srpska prihvata kriptovalute za investicione transakcije i da li postoji mogućnost carinjenja nezavisan od EU.
– Da li RS ima sporazume o slobodnoj trgovini sa sa zemljama van EU sankcionog kruga poput Kine, Egipta i Indije, koje bezbjedne rute se predlažu za distribuciju u EU (na primjer preko Srbije i Mađarske). Da li postoji e-sistem carinjenja nezavisan od EU platformi – navodi se u upitniku i traže „garancije RS u slučaju da izvoz blokira EU“, te se raspituju o postojanju rezervnih tržišta, azijskog ili BRIKS-a za hitnu diverzifikaciju.
U ovom dokumentu traže se i razne druge specifikacije, tipične za interesovanja investitora, počevši od ispunjenosti tehničkih standarda, pokrivenosti optičkom mrežom, brzine interneta i sagledavanja postojeće infrastrukture, opremljenosti privrednih i laboratorijskih kapaciteta do mogućnosti saradnje, razmjene kadrova i edukacije.
Ruske investitore zanima i prosječno vrijeme za registraciju patenata za strane kompanije, te da li postoji ubrzani postupak za IKT inovacije.
Igranje vatrom
Posebno pitanje odnosi se na to da li se priznaju ruske softverske licence u RS.
U odjeljku koji se odnosi na logističke i finansijske mehanizme, kod transakcionih ruta traži se da se navede spisak banaka u RS koje nude “sankciono-otporne” platne kanale, te da li postoji podrška za kritovalute u poslovanju, na primjer stablecoini. Za tranzit robe pitali su da li postoje alternativne rute za izvoz u Afriku, opet preko Srbije i Turske.
Ovaj upitnik, potencijalno otvara ozbiljan rizik od reakcije Evropske unije, budući da sadrži pitanja koja se mogu tumačiti kao aktivno traženje načina zaobilaženja zvaničnih sankcija prema Rusiji.
Takve aktivnosti bi, ako se protumače kao institucionalna podrška kršenju sankcija, mogle dovesti do velikih političkih i ekonomskih posljedica, uključujući mogućnost uvođenja mjera protiv RS ili BiH, te usporavanje evropskog puta, smatraju stručnjaci sa kojima smo razgovarali.
Analitičarka Tanja Topić kaže da se ovo može slobodno označiti kao “igranje vatrom”.
– Aktivnosti na iznalaženju “alternativnih puteva u zaobilaženju sankcija” ukazuju na dvije stvari, bolje reći problema. Jedan je taj što se u ovim okolnostima cijeli prostor izlaže riziku, zemlja koja tobože ide ka Evropskoj uniji, ne primjenjuje i ne slijedi evropsku politiku sankcija – kaže Topić.
Kaže da ovdje vrijedi navesti da ni sama EU nije bila konzistentna u dosljednoj primjeni sankcija, pa je tako predsjednik RS Milorad Dodik bez problema i posljedica putovao u Moskvu, u jeku pojačanih sankcija EU prema Rusiji.
Nesposobne birokrate
– Drugim problemom se otvara Pandorina kutija, pitanje slobodne trgovine rješava se na nivou države, nikako entiteta, a sistemi carinjenja nezavisno od EU platforme ne postoje, znači li to ulazak u crvenu zonu ozbiljnih zaobilaženja zakona i u čijem interesu – pita Topić.
Ekonomista Zoran Pavlović kaže da slanje ovog upitnika vidi kao krajnju neprofesionalnost i neodgovornost prema poslu koji pojedinci koji sastavljaju ovakve dokumente imaju.
– Ekonomski posmatrano, upitnik daje informaciju o nesposobnosti, neznanju i primitivnosti autora. Takva pitanja i takve vrste aktivnosti, čak i da ih želi sprovesti, ne radi država – kaže Pavlović.
Ako je taj upitnik institucijama proslijedio neko iz državnih organa proslijedio, smatra Pavlović, taj bi morao za to i da odgovara.
– Takve upitnike, vezane za izbjegavanje sankcija i saradnju sa zemljama koje su pod sankcijama, u normalnoj zemlji niko ne bi pravio, niti mogu da se time bave kompanije koje su na granici legalnog poslovanja ili se čak bave nelegalnim poslovima – kaže Pavlović.
Bolje bi bilo, kaže Pavlović, da mi kaznimo tog odgovornog koji je sastavio ovaj upitnik, nego da nam to naredi EU. Sa ekonomske strane, kaže Pavlović, ako se neko tim poslom i bavi, a država o tome ne zna ništa, to je onda kriminal kojim se trebaju baviti institucije i kazniti ih.
IKT tvrdi: Nismo nadležni
U Agenciji za IKT odbacuju bilo kakvu vezu sa ovim upitnikom i tvrde da to i nije njihova nadležnost, iako je upitnik proslijeđen brojnim institucijama upravo sa njihove službene adrese, a u što se uvjerio i portal CAPITAL.
– Ništa u vašim pitanjima ne spada u nadležnost agencije, tako da nikada nije ni postupala po navedenom. Iz vašeg upita je vidljivo da se neko u ime agencije predstavljao da vrši navedene aktivnosti – rekli su u Agenciji za IKT.
Istakli su da smatraju da ovo šteti ugledu Agencije za IKT i Vladi RS u sprovedenim naporima pristupanju inicijativama, programima i instrumentima EU.
– Agencija za IKT RS u ovom trenutku organizuje rad 10 operativnih sektorskih savjeta koji uključuju akademiju i institucije za pristup navedenim inicijativama, programima i instrumentima EU – naglasili su iz IKT RS.
Efekti dugogodišnje saradnje
Inače, 2018. godine, Republika Srpska je započela saradnju sa Nižnjenovgorodskom oblasti u Ruskoj Federaciji, što je dovelo do niza posjeta predstavnika Vlade RS, posebno iz Ministarstva energetike i rudarstva, ali i uzvratnih.
Vlasti su se od tada do danas više puta pohvalile da su realizovale mnogo aktivnosti u raznIm sferama života, te da Vlada Srpske prioritetni pravac djelovanja i ogroman potencijal vidi u saradnji sa Rusijom, koji smo prepoznali i počeli koristiti.
Prije tri godine, delegacija Investiciono-razvojne banke RS (IRBRS) predstavila je investicioni profil entiteta potencijalnim ruskim investitorima. Više od 20 kompanija iz oblasti zainteresovalo se za ulaganja u sektore poput energetike, drvne industrije, metalne obrade, prehrambene industrije i IT sektora.